VIJANA WAFUNGUKA MACHO KUHUSU KILIMO CHA MBOGA MBOGA NA MATUNDA

Japokuwa awamu ya tano ya uongozi wa Raisi John Pombe Magufuli umefanya mabadiriko mengi yanayokonga nyoyo za watanzania wengi bado kilimo kimebakia kuwa uti wa mgongo wa uchumiTanzania.

 

Hata hivyo mpaka sasa hajafanikiwa kuufuta usemi huu ambao umekuwa ukibakia kama ulivyo na ndivyo ilivyo kuwa kilimo ndiyo uti wa mgongo wa uchumi wa Tanzania, kikichangia takribani nusu ya Pato zima la Taifa na robo tatu ya bidhaa zote zinazouzwa nje ya nchi. Pamoja na kuzalisha chakula, kilimo vilevile kinatoa ajira kwa asilimia 80 ya Watanzania. 

Sehemu kubwa ya kilimo Tanzania ni cha wakulima wadogo-wadogo (small-holder farmers) ambao wengi wao hawatumii njia za kisasa na wengine mpaka leo hawajawahi hata kuzijua.

Takwimu za Wizara ya Kilimo, Chakula na Ushirika, zinaonyesha kuwa Tanzania, wakulima wake hulima hekta milioni 5.1 nchi nzima kila mwaka, na kati ya hizo asimilia 85 ni kwa ajili ya mazao ya chakula ikiwa ni pamoja na mazao ya mbogamboga na matunda, ambayo huzalishwa kwa wingi karibu katika mikoa yote ya Tanzania Bara na Visiwani. 

Kilimo cha mboga na matunda kimekuwa maarufu nchini kwa sasa kutokana na kuongezeka kwa mahitaji katika soko la ndani na nje, kuongezeka elimu kwa wakulima na watumiaji, upatikanaji kwa urahisi wa pembejeo na uwezeshaji unaofanywa na serikali pamoja na taasisi binafsi.

 Mikoa ya Kanda ya Kaskazini Arusha, Manyara, na Kilimanjaro kilimo hiki kimeanza kuwavuta kwa kasi makundi ya vijana na wanawake ambao sasa ndio wanaonekana kukivalia njuga  kilimo hicho hasa kufuatia uelimishaji na uhamasishaji unaofanywa na Taasisi zinazojishughulisha na utafiti na uuzaji wa pembejeo zinazohusu kilimo hicho.

Rijk zwaani imekuwa mstari mbele katika kuwapatia wakulima mafunzo ya kilimo cha mboga na matunda, pia kuwaaunga mkono wakulima wote wanapata mafunzo kwao kwa kuhakikisha wanapata mazao bora na masoko ya uhakika ya ndani na nje ya nchi, pembejeo na madawa muhimu na ushauri wa kitalaamu unaotolewa na maafisa ugani wa shirika hilo. 

Mbali na shirika hilo pia AVRDC pia wamekuwa mstari wambele kuendeleza utafiti wa mbegu mbali mbalii za mbogamboga na kutoa elimu kwa makundi tofauti tofauti ya wakulima kuhusu kilimo bora cha mbogamboga na hata wakati mwingine kutoa mbegu bure kwa makundi hayo ili kuyawezesha makundi hayo.

Licha ya hivyo SEVIA pia ndio limekuwa shilika la kimbilio la wakulima baada ya wao kujidhatiti katika kutoa mafunzo yajinsi ya kulima kwa kutumia kilimo cha kisasa ambacho imeonekana ndio njia pekee ya mkulima kujikwamua kutoka katika kilimo kisicho na tija na kuwa kilimo cha tija.

Ally Materu (30) ambaye ni mkazi wa Moshi Mkoani Kilimanjaro, amekuwa akijishughulisha na kazi ya kupanda mlima na watalii bila kujua kuwa anaweza akafanya shughuli nyingine mpaka alipojiunga na kikundi cha “kijana jikwamue” ambao hivi karibuni walitembelea Rikj zwaani na kupata mafunzo ya kilimo ndipo alipotambua kuwa kuna fursa ambayo anaweza akaifanya na ikampatia kipato kikubwa kuliko hiyo aifanyayo. 

“Leo nimetambua ya kuwa nilikuwa najicheleweshea maendeleo yangu mwenyewe kwa ajiri ya kutegemeo upandaji mlima wakati kumbe kilimo kinaweza kikanitoa kirahisi nikidhamilia” alisema Ally. 

 Nae mwalimu Ole Lengai (29) mkazi wa kijiji cha Olkokola Mkoani Arusha ambaye alibainisha kuwa kilimo hicho kimekuwa “dawa” ya tatizo sugu la ajira nchini ambalo linawakabili vijana wengi. “Nilianza kilimo hiki miaka miwili iliyopita, baada ya kujifunza kwa kutembelea shamba darasa la AVRDC, kwa kweli kiuchumi hali yangu imebadilika sana kutokana na mazao ninayozalisha kama nyanya, na aina nyingine tofauti za mboga kuuzika kwa haraka na kuwepo kwa soko la uhakika hasa baada ya wanunuzi kujua ubora wa mazao yangu alisema Ole. 

“Vijana wengi wanalalamika kuwa hawana mitaji ya kuanzisha shughuli za kilimo, malalamiko yao hayana mantiki sana kwasababu vijana wengi wanamiliki vitu vya bei ya juu kama simu, laptop, nguo za thamani na wakati mwingine wanapatikana sehemu za starehe wakitumia pesa za kutosha kuanzisha mradi wa kilimo”Alisema Ally. 

Kwa mujibu wa Ole, kilimo cha mboga ni rahisi sana kwa sababu hakihitaji eneo kubwa la ardhi, na pia mazao ya aina hiyo hukomaa ndani ya mda mfupi na mkulima anakuwa ameshapata fedha za mauzo na kurudisha gharama zake. 

Akijitolea mfano yeye mwenyewe alisema alihamasika sana baada ya kutembelea shamba darasa na kuona vijana wanaolima pembezoni mwa shirika la AVDRC na kupata shuhuda kutoka kwao akaamua kukata shauri ya kuondokana na maisha ya kupoteza mda kwa kukaa vijiweni.

“Nilianza kwa kulima matuta mawili ya mnafu na baada ya kuuza na kupata faida ndipo nilipoamua kujidhatiti katika kilimo, hivi sasa nina shamba la hekari moja ambalo nililinunua mwenyewe baada ya kupata faida ya mboga mboga na sasa nalima nyanya, mnavu pamoja na kabichi ambapo kilimo hiki kimenifanya mda mwingi kuwa shambani mpaka naambiwa naringa baada ya kuacha kuhudhuria vijiweni nilikokuwa nikienda kupoteza mda wa mafanikio haya niliyonayo sasa” aliongeza Ole

Hata hivyo wakulima wote wanalalamikia sana changamoto ya mbegu feki madukani pamoja na miundo mbinu ya barabara zisizopitika kabisa kwa gari hivyo wengi kushindwa kufikisha mazao yao katika masoko kwa muda na hata wakati mwingine imekuwa kikwazo cha kuwafanya wateja wao kushindwa kuwafikia kiurahisi pale wanapohitaji bidhaa kutoka kwao, hivyo wanalazimika kila wakati kuwapelekea sokoni 

 “Kama unavyoona hali ya barabara ni mbaya sana, hasa wakati wa masika barabara hazipitiki kabisa na hii ni changamoto kubwa sana kwa sisi wakulima, gharama zinaongezeka na matokeo yake faida pia inapungua”alisema mmoja wakulima wa nyanya.

”Serikali imesahau maeneo ya wakulima ambayo yanazalisha mazao ya biashara na chakula, tumelalamikia hali hii kwa muda mrefu na hata viongozi wetu yaani madiiwani na wabunge wanajua ila hakuna hatua zilizochukuliwa”. Aliongeza mkulima huyo

 Nae Abel kuley wa Rijk zwaan anabainisha kuwa mipango ya taasisi hiyo ni kuwafikia wakulima wengi zaidi katika maeneo yote ambayo kilimo cha mboga na matunda kinaweza kufanyika.

 “Sasa tunaelekeza nguvu zetu katika maeneo yote ambayo kilimo kinaweza kufanyika, malengo yetu ni kuwahusisha zaidi vijana na wanawake ambao ndio waathirika wakubwa wa tatizo la ajira nchini na tunadhani kwamba sekta hii inaweza kuwa mkombozi wa tatizo la ajira na kupunguza umaskini,”alisema. 

Nae Fekadu Fufa Dinssa kutoka, mzalishaji wa mbegu (vegetable breeder) AVRDC alisema kwa kushirikiana na serikali wanaweza kupunguza kabisa tatizo la ajira kama si kulimaliza kabisa ikiwa bei za pembejeo zitapunguzwa ili kuwapa fursa wakulima wengi kupata nafasi ya kujihusisha na kilimo bora

 Kwa mujibu wa taarifa ya Gavana wa Benki ya Tanzania, ya mwaka 2014 sekta ya kilimo imeonekana kupigwa kikumbo na sekta za utalii, dhahabu, viwanda na usafirishaji wa mizigo nje ya nchi. Kwa mujibu wa takwimu hizo sekta ya utalii iliingizia Taifa dola za Marekani bilioni mbili, dhahabu dola bilioni 1.7, viwanda dola bilioni 1.3  na kilimo kinachoingiza dola milioni 830 kwa mwaka. Hata hivyo bado kilimo kimebakia kuwa uti wa mgongo wa uchumi Tanzania.

TEKNOLOGIA YAZIDI KUSONGA MBELE KATIKA KILIMO

Wakati Tanzania ikijivunia kuwa kilimo ndio uti wa mgongo wa uchumi, juhudi nyingi zinafanyika ili kuona msemo huu haupitwi na wakati na kuendelea kumfanya mkulima kunufaika na kile anachokifanya. Wataalamu na watafiti wanajitahidi kila kukicha kubuni kila njia kufanya kilimo cha Tanzania kinainuka kutoka hatua moja kwenda hatua nyingine ili kufikia viwango vya kimataifa kama zilivyo nchi nyingine.

Rijk zwaan ikiwa ni kampuni ya uzalishaji mbegu za mboga mboga nchini, wameamua kutumia njia za kisasa kuwafundisha wakulima jinsi ya kutumia mbegu za kisasa kwa njia ya mitandao ya kijamii ya Whats App na Facebook ambapo wamekuwa wakiwahimiza wakulima kutumia kilimo cha green house ili kuepukana na hasara zingine ambazo zingeweza kuepukika kwa kutumia kilimo hicho. Na kwakutumia njia hiyo imewarahisishia wakulima kushare uzoefu na mtaalamu kila wakati wanapohitaji msaada.

Kwa njia ya mitandao ya jamii tumefanikiwa sana, kwani kwa sasa teknolokia imekwenda mbali sana kitu ambacho kinatusaidia sisi kukutana na wakulima hata kabla ya kuonana nao ana kwa ana, na tumekuwa tukijivunia ubunifu huu kwani tumeona mwitikio wa wakulima kupasahana habari kuhusu shirika letu na bidhaa zetu wao kwa wao. Alisema Bwana Abel Kuley, meneja uzalishaji na maendeleo wa Rijk zwaan

Baadhi ya mbegu zilizooteshwa tayari kwa kupelekwa shambani 

Wakati tunaanza kuuza mbegu, tulianza na wakulima ambao wana ardhi lakini hawajui kitu cha kufanya hivyo tulianza kuwaeleza faida ya kilimo cha mbogamboga na namna ya kulima kilimo bora hivyo wale walioanza walianza kidogo kidogo lakini kila aliyeanza hakuna aliyejilaumu kuwa alifanya makosa kuingia katika kilimo hiki kwa kuwa wengi walijutia kwa nini hawakuijua siri hii tangu awali. Aliongeza Bwana Abel

Naye Bwana Hearald Peeters Mkurugenzi Mtendaji wa Rijk zwaak alisema wao wanatoa huduma ya mbegu za kisasa za mbogamboga kwa wakulima wadogo wadogo na wakubwa pia. Lakini tumekubali kufanya shughuli hii sisi wenyewe  kwa kuwafikia wakulima moja kwa moja kwani tunajua kuwa wateja wetu wametofautiana maeneo yao ya kilimo kwa maana ya hali ya hewa, udongo, pamoja na magonjwa ya mimea kutokana na eneo husika, hivyo hatutaki kuwauzia wakulima mbegu kana kwamba wote wanatoka sehemu moja. Alisema 

Hearald Peeters akiwa katika shamba la nyanya ndani ya Rijk Zwaan

Kila wakati tunapopata mteja mpya huwa tunamuuzia mbegu zetu lakini huwa hatumuachi hivyo hivyo kwani huwa tunamfundisha mfumo mzima wa jinsi ya kuzilima na kuzihudumia mpaka atakapovuna. Hata hivyo huwa hatumuuachii mkulima kuuza mwenyewe hivyo huwa tunatafuta masoko kwa ajilli yake japo wakulima wetu huwa wanapata wateja kabla hata hawajavuna, hivyo huwa tunapenda kumuhudumia mteja wetu na kumuacha akiwa na furaha na kwa mtindo huu wamekuwa wakipashana habari na kuongeza kasi ya kutumia mbegu zetu na kwa kufanya hivi wakulima wengi wamekuwa wataalamu wa kilimo hiki kwani huwa wanajifunza kwa vitendo kwa kusaidiana na wataalamu wa Rijk zwaan. Alisema Bwana Hearald

Hata hivyo Rijk zwaani wanawasihi wateja wao kuwa hakuna kampuni ya usambazaji wa mbegu waliyoingia nayo mkataba kwa kuuza mbegu zao kwakuwa wao wanatoa huduma ya uuzaji wao wenyewe ili kuhakikisha mkulima anapata mbegu halisi kutoka kwao

Nae Enock Nanyaro mkulima wa kikundi cha parokia ya familiaTakatifu, Njiro mkoani Arusha amesema tangu aanze kutumia mbegu za Rijki zwaan hajawahi kujuta kwani mafunzo aliyoyapata baada ya kununua mbegu zao yalimfanya kuvuna mazao mengi kuliko miaka yote aliyowahi kulima.

“Nawashukuru sana watu wa kampuni ya……. Maana wao ndiowaliotupeleka Rijk zwaan na kutukutanisha na wazalishaji wa mbegu hizi ambazo ndio nazitumia mpaka leo hii.  Sikuwhi kuwaza kuwa ipo siku moja nitakuwa mtaalamu wa kilimo cha kisasa lakini sasa Rijk zwaan wamenifikisha hapa nilipo leo alisema Bwana Enock

Enock Nanyaro akionyesha mmea uliooteshwa miaka miwili nyuma na bado unazaa matunda bora na yenye afya ikiwa ni mmoja ya mmea wa mfano ambao huutumia kuwaonyesha wakulima wenzake ambao humtembelea ikiwa yeye huita ni maajabu ya mbegu za Rikjzwaan. 

Renalda mlay wa Shant Town mjini Moshi Kirimanjaro, alikiri kuwa hakuwa na ndoto ya kuwa na shamba nyumbani kwake kutokana na eneo alilonalo, lakini mafunzo aliyoyapata kupitia Rijki zwaan aligundua ya kuwa anaweza akalima mboga mboga katika eneo alilonalo nyumbani na akapata faida kitu ambacho anakifanya sasa.

“Mimi nalima pilipili na nyanya kwenye green house nyumbani kwangu na ninapata faida mpaka watu wananishangaa. Nimeifanya hii ni ajira yangu baada ya kuacha kazi ya benki kwani kiwango cha pesa ninachozalisha kwa hili shamba ni zaidi ya mishahara ya baadhi ya watu wanayopata makazini.” Bi Renalda alisema

“Nikianza kueleza uzuri wa mbegu hizi unaweza ukaacha kazi na kuwa mkulima, kwani ukinunua mbegu za hii kampuni na kuziweka shambani hakuna hata moja ambayo haitaota,na uzaaji wake ni maajabu sana.” Alisema Bwana Deo Ryoba wa Moshono, Arusha

Bwana Ole Ngao yeye ni afisa kilimo wilayani simanjiro alisema kuwa wakulima wasilaumu kuhusu uzalishaji duni wa mbegu za kisasa tofauti na vile zinavyosifiwa isipo kuwa wanapasa kuilaumu serikali kwani ndio iliyoshindwa kutoa elimu ya kilimo kwa wananchi wake. Pia alisema kuwa wananchi wengi hawazingatii kile wanachoshauliwa na wataalamu wa kilimo kuhusu kilimo cha kisasa.

“zipo teknolojia nyingi sana ambazo zinatumika sasa katika kilimo, hali ya hewa na mabadiriko katika udongo yanayotokana na matumizi yamda mrefu kwa  kilimo yanamlazimu mkulima kuenenda na sayansi na teknolojia ili kupta faida katika kilimo” alisema Ole

 Hili ni jambo la kujifunza kuwa elimu kwa mkulima yaweza kutolewa hata kwa mitandao ya kijamii. Ipo  haja ya mkulima kubadiri mfumo katika kilimo kwani kwa hali ya sasa teknolojia inatumika kila mahali.

Pia serikali yetu ni lazima iunge mkono teknolojia ya kisasa katika kilimo kwani kumuhubilia mkulima kuhusu mabadiriko ya hali ya hewa bila kumwambia njia sahihi ya kuikabili ni kazi bure.

Hivyo basi ipo haja ya serikali kuitazama sera kwa jicho la tatu ili kuondoa zile sharia zinazowabana watafiti wa kilimo katika kukuza teknolojia katika kilimo Tanzania.

Rijk zwaani ni kampuni ya utafiti na uzalishaji mbegu za mbogamboga iliyopo Usa mkoani Arusha, iliyoanzishwa mwaka 2008  na nia ya kuanzishwa kwa kampuni hii ni kuboresha begu za mbogamboga ili kukuza kipato kwa mkulima wa kawaida kwa kushirikiana na mashirika mengine ya kilimo hapa nchini ikiwa ni SEVIA, AVRDC, TAHA na wakulima wenyewe.

Kwa kuhakikisha wanafikia malengo yao wamekuwa wakifanya mafunzo kwa vikundi vya wakulima pamoja na kushiriki katika maonyesho ya wakulima yanayofanyika kila mwaka hapa nchini na hata kushiriki maonyesho kama hayo yanayoandaliwa na baadhi ya wadau wa kilimo nchini.

Hearald Peeters akifafanua teknolojia mpya ya kilimo kifaacho kwa watu wasio na ardhi kwa waandishi wa habari walipotembelea Rijk zwaan Arusha